STEFAN ZWEIG - SATRANÇ

Özgün Adı: Schachnovelle

Çevirmen: Ayça Sabuncuoğlu

Yayınevi: Can Yayınları

Goodreads Puanı: 4,25

Arka Kapak:

  Rastlantı sonucu eline geçidiği bir kitapla satrancın inceliklerini öğrenerek bu oyunu bir tutkuya  dönüştüren ve giderek bu tutkusu yüzünden beyin hummasına yakalanan Dr. B.'nin öyküsüdür  görünüşte Satranç. Ama derinlerde bir veda mektubudur aslında.

  Stefan Zweig'ın Brezilya'da sürgündeyken yazdığı ve Şubat 1942'deki intiharından birkaç ay önce  tamamladığı Satranç, Avrupa kültürünün nasyonal sosyalist tehlike altında yok oluşuna işaret eder.

  Avrupa kültürüne elveda derken yaşama da veda etmeyi seçen Zweig'ın son yapıtı Satranç, gerilimli  kurgusu ve kahramanın ruhsal gelgitlerinin işlendiği dokusuyla, kısa ama her bakımdan etkileyici  olağanüstü bir uzun öyküdür.

Yorum:

 Bazı kitaplar incedir, çabuk biter, lakin sanki binlerce sayfalık bir kitap okumuş kadar olursunuz. İşte Stefan Zweig'ın intiharından birkaç ay önce tamamladığı, yazdığı son kitabı olan Satranç tam olarak bu şekilde açıklanabilir. 

 Tahmin edilenin aksine oyunu anlatmayan bu uzun öykü kitabı, uzun bir hapis hayatı yaşayan Dr. B.'nin satranç oyununu anlatan bir kitabı gizlice hücresine götürüp oyunu öğrenmesini konu alıyor.  

 Kitap; Czentovic adlı iletişim kuramayan ve oldukça kibirli bir dünya satranç şampiyonu bir adam, birkaç amatör satranç oyuncusu ve Dr. B.'nin uzun bir gemi yolculuğunda ilerliyor. İlk başta Czentovic'in hayat hikayesini öğreniyoruz ve ardından gemideki amatör oyuncular ile Czentovic arasındaki küçük turnuvalar başlıyor. Kibirli şampiyonumuzu yenemedikçe hırslanan oyuncuları gören Dr. B. yardımcı oluyor ve herkes şaşırıp Czentovic ile bir tur oynaması gerektiğini düşünüyorlar.

 İşte ardından Dr. B.'nin içlerinden birine hayat hikayesini anlatmasıyla başlıyor asıl konu. Dr. B. uzun bir süre hapis hayatı yaşayan, bu süre zarfında sıkça sorgulanan bir avukat. Kaldığı yer oldukça boş ve aslında kendisinin de fark ettiği gibi konuşması için kendisine bedensel değil, hiçlik üzerinden psikolojik baskı kuruluyor. Delirme noktasına gelen Dr. B. bir sorguda bulduğu kitabı gizlice odasına götürüyor ve bu kitapla satranç öğrenmeye başlıyor.

 İlk başlarda oldukça masum bir şekilde kareli çarşaf ve ekmek parçalarıyla kendisine satranç düzeneği kuran Dr. B., daha sonra kendisini geliştirerek, kafasında hayal ederek oynamaya başlıyor. Asıl korkutucu tarafı, kafasında hem beyaz hem de siyah olarak oynamaya başlayan Dr. B.'nin, yenildikçe ve üzüldükçe bir karmaşa yaşaması. Beyin humması geçiren Dr. B. hapis hayatından kurtulduktan sonra da etkilerin devam ettiğini görerek 25 yıl boyunca satrancın yanından bile geçmiyor.

 Hikayesi bittikten sonra Dr. B. ile Czentovic bir turnuva yapıyorlar ve siz tırnakalarınızı kemiriyorsunuz. 

 Hayatımda okuduğum en iyi kitaplar biri olduğunu çok net bir şekilde söyleyebileceğim Satranç'ı herkesin okumasını tavsiye ediyorum. İyi okumalar dilerim. :)

Puan: 5/5

"İnsan bekler, bekler, bekler, şakakları zonklayana dek düşünür, düşünür, düşünür. Hiçbir şey olmaz. İnsan yalnız kalır. Yalnız. Yalnız."

"...satrançta kendine karşı oynamak, kendi gölgenin üstünden atlamak gibi bir çelişkidir."